Wereldliteratuur

Alice Munro - Lief leven (2012)

Recensie 1

De koningin van het kortverhaal?

8WEEKLY.nl door Gerard Bes, 26 januari 2013

Lief leven is mogelijk echt de allerlaatste verhalenbundel van de Canadese schrijfster Alice Munro (1931). Ze gaat door voor de koningin van het kortverhaal, tegelijk ook voor een writer's writer die een groter publiek verdient. Dat laatste zeker.

Een roman roept een hele wereld op, waarin, als het goed is, de lezer langdurig kan wegzinken. Doordat Munro in
haar verhalen eerder brede situaties schetst dan dat ze ergens minutieus op inzoomt, slaagt ze er doorgaans in ook in een beperkt aantal pagina's een volledige wereld te suggereren.

Psychologisch luchtledig
De verhalen demonstreren Munro's zienswijze dat het nogal eens kan verkeren als het in het leven even meezit. De titel Lief leven (Dear Life) is eerder licht sarcastisch dan letterlijk op te vatten. Mensen maken er een potje van of zijn tegen hun pech niet opgewassen. Munro volgt haar personages in doorgaans complexe gebeurtenissen, merendeels rond de Tweede Wereldoorlog. De plots zijn dan ook belangrijker dan aandacht voor innerlijke levens.

Ik kan me goed vinden in dit commentaar. Lief leven zou ik ook ironisch willen noemen. Het leven is veelomvattend, omdat er zowel lief als leed kan gebeuren. 'Lief' suggereert positiviteit, maar dat komt in de verhalen van Munro juist niet naar voren. Het klopt meer dat de verhalen gaan over situaties waarin het tegen kan zitten in het leven. Zoals in het verhaal 'Amundsen' krijgt een vrouw een baantje als lerares op een school met TBC-patiënten. Een mooi uitgangspunt, maar het verhaal ontspint zich meer rondom haar relatie met de lokale arts die uitmondt in een nare droom.

Hierdoor is het soms ongewis waarom iemand iets doet of nalaat. Op weg naar een overspelige rendez-vous gaat een vrouw tijdens de lange treinreis welgemoed ook nog even vreemd. Waarom? Haar huwelijk lijkt haar niet de keel uit te hangen. Een man wil opeens trouwen met een jongere collega, die passief instemt en weinig later opeens enigszins ongemotiveerd wordt gedropt. De geloofwaardigheid raakt in het geding. Munro, klaarblijkelijk geen voorstander van psychologiseren, geeft de lezer veel ruimte om zelf in te vullen. Maar een psychologisch luchtledig werkt averechts, zeker waar een ik centraal staat dat immers meer kan weten dan een alwetende verteller.

Ik ben het hier zeker mee eens. Mensen zijn soms vreemde wezens die niet te volgen zijn in hun acties of reacties zoals in het hier boven genoemde verhaal 'Japan bereiken'. Een jonge vrouw wil uit de sleur van haar huwelijk ontsnappen. Op een feestje ontmoet ze een succesrijk columnist die ze later in het gezelschap van haar dochtertje opzoekt. Tijdens de lange treinreis komt het tot een hevige flirt met een charmante acteur, waarbij ze haar kind zomaar in de trein aan haar lot overlaat. Even lijkt ze zich vreselijk schuldig te vinden, maar dat verdwijnt ook weer heel snel. Een raar spel tussen verlangen (liefde) en angst (dochter kwijtraken).    

Ouderwets voornaam
De kwaliteit van een verhaal is er dus van afhankelijk hoe boeiend de uiterlijke ontwikkelingen zijn. Spanning wordt mooi ingehouden ontleend aan het verhaalverloop. Door de plotwerking lijken de verhalen af te stevenen op een ontknoping. Maar daar blijkt het Munro niet echt om te doen. Enerzijds doet ze te veel haar best op de schijn van een ontknoping, anderzijds werkt een open einde soms als een anticlimax. Haar schrijfstijl is op een eenvoudige manier
trefzeker en beheerst zonder veel nadruk het verhaal. Zonder dat het iets van de toegankelijkheid afneemt, hebben woordkeus en zinsbouw vaak iets ouderwets voornaams: 'grote schokken van genot' volstaat voor klaarkomen.

De plots werkt ze vaardig uit door meerdere personages, locaties en flashbacks in beknopt bestek meteen neer te zetten. Hoe trefzeker haar stijl ook, deze aanpak leidt tot tal van verwijswoorden, die helaas lang niet altijd duidelijk of correct zijn. Het is geen pretje om in de context naar de logica van een verwijzing te moeten speuren. Daar komen ook wat druk- en vertaalfouten bij ('de evacuatie van Duinkerken', 'iedere man' in plaats van ieder mens). Dan zijn er nog stijl- en inhoudelijke fouten, zoals overtollige terzijdes en een flashback die verderop in het verhaal geen enkele rol blijkt te spelen.

Verdeeld genoegen
Niet ieder verhaal hoeft ook even sterk te zijn, maar de toegift van vier autobiografische schetsen valt, door de eenzijdigheid van hun anekdotiek, nogal uit de toon van de bundel. Die missen juist de subtiele afwikkeling van een
plot. Lief leven heeft overtuigend literaire kwaliteit, maar is door de minpuntjes toch net iets teveel een verdeeld genoegen.

Ik ben van mening dat Munro sterk is in het neerzetten van korte verhalen, want ze weet direct diep in de levens van haar personages door te dringen. Omwegen maakt ze niet en ze maakt in dat korte bestek grote sprongen in de tijd. De romans van Munro kunnen mij minder bekoren zoals een breed opgezette roman dat kan. De personages in de
verhalen blijven te eendimensionaal. Er blijft wel een bepaalde sfeer hangen en dat komt denk ik doordat de verhalen
in Lief Leven zich afspelen in kleine stadjes in Canada, het merendeel in de jaren 40 en 50 van de twintigste eeuw.
De verhalen beklijven bij mij minder dan bij een roman. 

Recensie 2

Munro, die 84 werd deze maand, woont al haar hele leven op hetzelfde lapje grond in Ontario, een plek die ook de hoofdrol speelt in veel van haar kortverhalen. Van haar recentste bundel 'Lief leven', die in 2012 verscheen, wordt gefluisterd dat het wel eens haar laatste zou kunnen zijn. Het oeuvre van Munro vertoont zelden grote hoogtes of laagtes - de Canadese is volgens ons de enige vrouw die nooit haar regels heeft - en ook deze vier verhalen blinken uit in achteloos meesterschap. Ze worden bevolkt door vrouwen die vaag beseffen dat ze niet tevreden zijn met hun kleinburgerlijk leven en daarom dromen van andere, avontuurlijkere oorden. Of die droombeelden uiteindelijk ook bewaarheid worden, laat Munro naar goede gewoonte fijntjes in het midden.

Ik ben het hiermee eens, omdat Munro in haar kortverhalen de diepte ingaat, maar het verder niet uitwerkt. Als lezer moet je verder gissen in de afloop of de achtergronden van een personage. De verhalen blinken zeker uit in vrouwen die niet tevreden zijn met hun leven en dromen over andere oorden. Helaas blijven ze daar in hangen en een duidelijke toekomst is er niet.  

Bes, G. (sd). alice munro. Opgeroepen op 12 februari 2016 van 8weekly:
https://legacy.8weekly.nl/artikel/10470/alice-munro-vert-pleuke-boyce-lief-leven-de-koningin-van-het-kortverhaal.html