Filmbespreking
De film begint met de arrestatie van Katadreuffe die verdacht wordt van de moord op Dreverhaven. Voorafgaand was al even te zien dat hij boos was geworden op zijn biologische vader toen hij bekend maakte dat hij advocaat was geworden.
Het boek begint juist met de geboorte van Katadreuffe die met een keizersnee bij zijn achttienjarige moeder Jacoba Katadreuffe ter wereld werd gebracht. Zij werkte in die tijd als dienstbode bij de deurwaarder Dreverhaven en werd zwanger van hem. Ze weigerde echter om met hem te trouwen.
Bij zijn ondervraging door de politie is er een flashback naar het begin van het verhaal over hoe Dreverhaven als gerechtsdeurwaarder zijn werk deed. Hij stond erom bekend dat hij zonder scrupules mensen uit hun huis liet zetten en hun spullen in beslag liet nemen. Dit komt helemaal overeen met wat in het boek staat beschreven. Zowel het boek als de film vertellen de eenmalige gemeenschap tussen het dienstmeisje en Dreverhaven. Zodra ze 'in positie' is, gaat ze bij hem weg. Ze bevalt van een zoon. In het boek staat beschreven dat de geboorte niet vlot verliep en dat er uiteindelijke een keizersnee nodig was. In de film wordt de moeizame bevalling samengevat in één enkele harde schreeuw. Na de geboorte van haar zoon gaat ze met hem aan de andere kant van de stad wonen. Dreverhaven blijft via zijn contacten op de hoogte waar ze is en hoe het met haar gaat. Hij stuurt haar diverse brieven met de boodschap 'Wanneer trouwen we?' Ze stuurt zijn brieven allemaal terug en wil niets met hem te maken hebben. Deze briefwisseling duurt uiteindelijk een jaar. In het boek staat 'Het duel met de postwissels duurde een vol jaar'. Deze zin wordt bijna letterlijk zo in de film gebruikt waarschijnlijk om de betekenis tussen die twee personen te onderstrepen.
In het boek wordt Katadreuffe omschreven als een ziekelijk kind. Hij had allerlei kinderziekten werd halve dagen lang uitbesteed aan buurvrouwen. Ze woonden onder het armste van de bevolking, maar zijn moeder deed alles om het voor hem zo goed mogelijk te krijgen. Op school had hij te maken met mishandelingen door het gepeupel van de hogere klassen. In de film wordt meer nadruk gelegd op pesterijen. In het boek staat dat ze plotseling moesten verhuizen, omdat Katadreuffe een grotere jongen een harde schop in zijn buik had gegeven. Katadreuffe had ondertussen geleerd voor zichzelf op te komen. Zijn moeder strafte hem niet, maar trok wel haar conclusie. In de film is de andere jongen even groot en in plaats van een schop knijpt Katadreuffe zijn keel dicht. In het boek staat dat zijn moeder toch al van plan was te gaan verhuizen, maar in de film voelt Katadreuffe dat zijn moeder in hem teleurgesteld is vanwege zijn gebrek aan zelfbeheersing tijdens het vechten.
Een opvallend verschil tussen het boek en de film is het moment dat hij aan boeken kwam. In de film ontdekt hij als jongetje in het huis waar hij na de vechtpartij met zijn moeder gaat wonen een grote zak met boeken. In het boek schaft hij zich in de periode tot zijn negentiende jaar allerlei boeken aan die hij met zijn zakgeld koopt. Wat wel overeenkomt is de zwijgzaamheid van zijn moeder. Hun botsende karakters zorgen voor afstand tussen elkaar. Wat ik heel grappig vind is een moment dat Dreverhaven met natte kleren uit de haven komt nadat hij een boottocht heeft gemaakt. Op dat moment ziet hij Katadreuffe en zijn moeder en roept om met haar contact te maken. Zijn moeder reageert niet en samen lopen ze naar huis. In het boek wordt dit moment niet beschreven, maar wel dat Dreverhaven een keer met een boot meeging om beslaglegging op een uitvarend schip te doen. Hij bedacht een list door zich in het water te laten vallen waardoor het schip moest inhouden. Het lijkt net of de film even een klein moment verdergaat na het beschreven incident in het boek.
Wanneer hij een sigarenwinkel begint en deze failliet gaat, komt hij door de aanvraag van zijn faillissement terecht in het kantoor waar hij dan zal gaan werken als stenotypist. Dit wordt zowel in het boek als in de film goed uitgebeeld. De secretaresse van het advocatenkantoor, Lorna te George en Katadreuffe, voelen zich op de een of andere manier erg tot elkaar aangetrokken, maar Katadreuffe laat deze verliefdheid geen vat krijgen op zijn leven. Langzamerhand klimt Katadreuffe steeds verder hogerop en het gaat uiteindelijk zover dat Jacob als advocaat beëdigd wordt. Ondanks alle
tegenwerkingen van Dreverhaven is het Katadreuffe toch gelukt om z'n idealen te realiseren. Deze rode lijn is hetzelfde zowel in het boek als in de film. De thematiek van het boek wordt in de film goed tot uiting gebracht. Het gaat erover dat je met een flinke portie doorzettingsvermogen een hele eind komt en dat je afkomst geen belang heeft. Het thema is 'macht'. Jacob wil aan zijn vader laten merken dat hij veel kan bereiken zonder zijn hulp. Het boek en de film gaat vooral over de relatie tussen een vader en een zoon die elkaar nooit echt hebben gekend en dat ze niet voor elkaar onder willen doen. De titel van het boek en de film slaat vooral terug op de botsende karakters van Jacob en zijn moeder, Jacob en Jan Maan, en Jacob en Dreverhaven.
Tussen het boek en de film zijn er twee grote verschillen. Het grootste verschil ten opzichte van het boek is dat het boek een open einde heeft die na het lezen allerlei vragen oproept. Maar de regisseur Mike van Diem heeft er een gesloten einde van gemaakt waar Drevenhaven zelfmoord pleegt waarbij alle vragen zo goed als beantwoord zijn. Het tweede grote verschil is wanneer Katadreuffe met de jongen heeft gevochten. Het boek gaat vervolgens chronologisch verder met het verhaal van zijn leven. In de film is het daarna één grote flashback, omdat Katadreuffe inmiddels bij de politie zit en tijdens een verhoor zijn levensverhaal verteld. Op deze manier wordt de film verteld.
Het vertelperspectief van het boek is toch anders dan in de film. In het boek heb je een alwetende verteller. De schrijver zegt alleen datgene wat Katadreuffe zegt waardoor je toch nog een beetje in spanning blijft. Je komt veel te weten over de andere personages maar je weet het meeste van Jacob. De schrijver spreekt je ook niet toe in het boek. In de film
daarentegen wordt eigenlijk alles 'verteld' door Katadreuffe. Er is eigenlijk niet echt een verteller. Er wordt vooral gebruikt gemaakt van dialogen. In het boek is dit niet zo. Mijn voorkeur gaat uit naar het boek vanwege de stijlfiguren (vb. 'Jan Maan was ziedend kwaad') en de manier waarop Bordewijk dingen beschrijft (vb. 'middelerwijl confereerde De Gankelaar boven met de eerste bediende Rentenstein, die met het laatdunkend uiterlijk'). Daarnaast ben ik ten aanzien van de film wel een groot fan van Jan Declair als Dreverhaven. In 1971 is er van Karakter een miniserie op televisie geweest met Ko van Dijk in dezelfde rol. Deze serie heb ik nooit gezien, maar de acteur Ko van Dijk wel. In mijn fictieautobiografie heb ik al over hem geschreven. Beide acteurs zijn fantastisch in het uitstralen van de norsheid en het karakter van Dreverhaven waarbij ik Ko van Dijk vooral een meester vond in het gebruik van de taal passend bij dit karakter. Eigenlijk bij iedere rol die hij heeft gespeeld.
Bordewijk, F. (2010). Karakter. het Algemeen Dagblad.
Diem, M. v. (Regisseur). (1997). Karakter [Film].
Karakter. (2016, maart 18). Opgeroepen op 8 april 2016 van wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Karakter_(film)